Το χρέος αυξάνει και η καταστροφή επεκτείνεται. Το ερώτημα είναι τι κάνουμε εμείς ως λαός;

του Δημήτρη Καζάκη

Δεν υπάρχει περίπτωση που να μην με ξαφνιάσει το θράσος και η κοροϊδία που εμπεριέχουν οι επίσημες δηλώσεις και εκθέσεις για την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Ειλικρινά τα έχω χαμένα. Ποιον πάνε να κοροϊδέψουν δεν μπορώ να καταλάβω. Ή τελικά τα έχουν τόσο πολύ χαμένα που τελικά πιστεύουν στα παραμύθια που οι ίδιοι πλάθουν. Όπως και να έχει είναι σαν να μιλάνε για άλλη χώρα όταν τους ακούς να διαπιστώνουν πώς όλα βαίνουν καλώς.

Το χρέος προς την εφορία αυξάνει με σκοπό την δήμευση της ιδιωτικής περιουσίας.

Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση των οικονομικών δεδομένων, αρκεί να αναφέρουμε ότι τον Οκτώβριο φέτος οι συνολικές οφειλές των φορολογουμένων προς το ελληνικό δημόσιο έφτασαν αισίως τα 60,6 δις ευρώ συνολικά. Αν αφαιρέσουμε από αυτά τις ληξιπρόθεσμες οφειλές από πτωχευμένες επιχειρήσεις παλαιότερων ετών που ανέρχεται στα 9 δις ευρώ, μένουν 40,5 δις ευρώ οφειλές φορολογουμένων που διαμορφώθηκαν κυρίως από το 2010 και μετά. Τα χρόνια δηλαδή της άγριας φοροεπιδρομής.

Μέσα στο δεκάμηνο του 2013 προστέθηκαν άλλα 7,3 δις ευρώ νέες οφειλές των φορολογουμένων προς το δημόσιο ταμείο κι έτσι το σύνολο των ληξιπρόθεσμων οφειλών έφτασαν τα 47,8 δις ευρώ. Αν σκεφτεί κανείς ότι οι φορολογικές δηλώσεις ανέρχονται περίπου στις 5,7 εκατομμύρια, τότε οι τρέχουσες ληξιπρόθεσμες οφειλές ανά φορολογική δήλωση ανέρχονται σε πάνω από 8,3 χιλιάδες ευρώ. Με άλλα λόγια μέχρι τον Οκτώβριο του 2013 σε κάθε φορολογούμενο αντιστοιχεί ληξιπρόθεσμη οφειλή κατά μέσο όρο 8.300 ευρώ.

Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης θα πούμε ότι το αντίστοιχο ποσό των ληξιπρόθεσμων οφειλών των φορολογουμένων πέρυσι τον Οκτώβριο του 2012 ήταν 31,9 δις ευρώ από παλιά χρέη και 11,0 νέα, σύνολο 42,9 δις ευρώ. Κι επομένως το 2012 σε κάθε φορολογούμενο αντιστοιχούσε κατά μέσο όρο χρέος προς την εφορία της τάξης των 7.500 ευρώ. Με άλλα λόγια το χρέος ανά φορολογούμενο μέσα σ’ ένα χρόνο αυξήθηκε κατά 800 ευρώ.

Πίνακας 1: Η αγοραστική δύναμη της ελληνικής οικονομίας
	2008*	2009*	2010*	2011*	2012*	2013**
ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΟΝ σε αγοραίες τιμές	233.198	231.081	222.151	208.532	193.749	182.911
ΚΑΘΑΡΟ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ	195.237	191.775	178.719	162.078	150.984	139.012
Σύνολο φόρων	51.085	49.723	51.266	48.952	47.179	44.403
Φορολογική επιβάρυνση (%)	26,2	25,9	28,7	30,2	31,2	32,0
Τελική καταναλωτική δαπάνη	210.982	214.646	203.803	191.812	177.154	166.449
ΚΑΘΑΡΗ ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗ	-15.745	-22.871	-25.083	-29.733	-26.171	-27.437
% του ΑΕΠ	6,7	9,9	11,3	14,3	13,5	15,0
Έλλειμμα ΓΚΠ ως % του ΑΕΠ	- 6,3	-13,4	-10,0	-10,9	- 8,2	- 3,7
Ακαθάριστος Σχηματισμός Κεφαλαίου	55.996	42.923	38.955	33.591	26.339	22.315
% του ΑΕΠ	24,0	18,6	17,5	16,1	13,6	12,2
* Προσωρινά στοιχεία. ** Προβλέψεις.

Η κατάσταση πρόκειται να χειροτερέψει πολύ μέσα στο 2014, αφού σύμφωνα με τον κρατικό προϋπολογισμό αναμένεται να εισπραχθούν κατά 44,1% περισσότεροι φόροι από τα ακίνητα και κατά 137, 3% αύξηση στα έσοδα από τους φόρους στα νομικά πρόσωπα. Κι εδώ μπαίνει το πρώτο αποφασιστικό ερώτημα: Πώς είναι δυνατό να πηγαίνει καλύτερα η κατάσταση όταν οι Έλληνες πολίτες φορτώνονται με περισσότερα χρέη προς την εφορία; Και μάλιστα σε βαθμό απόγνωσης;

Η μεταφορά των ελλειμμάτων του κράτους στον ιδιωτικό τομέα

Για να πάρουμε μια εικόνα της αφαίμαξης των εισοδημάτων που παράγει η ελληνική οικονομία είναι χαρακτηριστικός ο πίνακας 1 όπου δείχνει πώς διαμορφώθηκε το καθαρό εθνικό διαθέσιμο εισόδημα την περίοδο 2008-2013, δηλαδή τις χρονιές του βαθέματος της ύφεσης και της μεγάλης λεηλασίας. Τι συμπεραίνουμε από τον εν λόγω πίνακα;

Πρώτο: Το καθαρό εθνικό διαθέσιμο εισόδημα υστερεί όλα αυτά τα χρόνια σημαντικά από την τελική καταναλωτική δαπάνη. Στην πραγματικότητα η υστέρηση αυτή ξεκίνησε ουσιαστικά από το 2000 μετά ακριβώς από την μεγάλη ληστεία του χρηματιστηρίου και κλιμακώνεται ολόκληρη την περίοδο. Το 2000 η αρνητική καθαρή αποταμίευση, δηλαδή το έλλειμμα του καθαρού διαθέσιμου εισοδήματος από την τελική καταναλωτική δαπάνη, ανερχόταν μόλις στο 0,1% του ΑΕΠ. Την πρώτη χρονιά του ευρώ το 2002 διαμορφώθηκε στα 1,8% του ΑΕΠ, ενώ το 2007 έφτασε στο 3,1% του ΑΕΠ. Τα χρόνια της κρίσης εκτινάχθηκε και εκτιμάται ότι το 2013 θα φτάσει το 15,0% του ΑΕΠ.

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Η αρνητική καθαρή αποταμίευση σημαίνει ότι το καθαρό διαθέσιμο εισόδημα δεν επαρκεί να καλύψει την τελική καταναλωτική δαπάνη. Αυτό σημαίνει ότι το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών δεν επαρκεί να καλύψει τις τρέχουσες καταναλωτικές δαπάνες τους κι επομένως δημιουργείται έλλειμμα στον οικογενειακό προϋπολογισμό. Το έλλειμμα αυτό θα πρέπει αναγκαστικά να καλυφθεί είτε με δανεικά, είτε με χρησιμοποίηση των όποιων διαθέσιμων αποταμιεύσεων.

Δεύτερο: Η πολιτική περιορισμού του ελλείμματος του Γενικού Κρατικού Προϋπολογισμού και της Γενικής Κυβέρνησης επιδείνωσε δραματικά το πρόβλημα. Στην πράξη η μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος δεν έκανε τίποτε άλλο από το να το μεταφέρει και μάλιστα με οξύτερη μορφή στον προϋπολογισμό του νοικοκυριού. Έτσι η μείωση κατά 9,7 ποσοστιαίες μονάδες του ελλείμματος του ΓΚΠ οδήγησε στην αύξηση κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες του ελλείμματος του μέσου νοικοκυριού την περίοδο 2009-2013. Κι αυτό συνέβη ταυτόχρονα με τον περιορισμό των τραπεζικού δανεισμού προς τα νοικοκυριά. Αποτέλεσμα ήταν η εισοδηματική ασφυξία των νοικοκυριών, η εξαφάνιση των αποταμιεύσεων και η εξώθηση στην εξαθλίωση.

Τρίτο: Ο συνδυασμός της αρνητικής καθαρής αποταμίευσης και της πολιτικής μείωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος που επιδείνωσε δραματικά την εισοδηματική κατάσταση στα νοικοκυριά, έφερε και την τρομακτική κατάπτωση των επενδύσεων. Προσέξτε πτώση. Από 24.0% του ΑΕΠ οι συνολικές επενδύσεις το 2008 κατρακύλησαν στο 13,6% του ΑΕΠ το 2012 και εκτιμάται ότι θα πέσουν στο 12,2% του ΑΕΠ το 2013. Αισίως η ελληνική οικονομία βιώνει την χειρότερη περίοδο αποεπένδυσης σ’ ολόκληρη την ιστορία της. Συμπεριλαμβανομένων και των πολέμων. Μέσα σε πέντε χρόνια το επίπεδο επενδύσεων στην ελληνική οικονομία μειώθηκε κατά 60% και χάθηκαν κοντά στα 34 δις ευρώ σε επενδύσεις.

Στον πάτο της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά το παραμύθι συνεχίζεται...

Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει την Ελλάδα στον πάτο της παγκόσμιας οικονομίας από πλευράς επενδύσεων. Χειρότερα από αυτήν σε παγκόσμιο επίπεδο είναι μόνο 6 χώρες: Η Ζουαζιλάνδη με 10,4%, η Υεμένη με 10,3%, η Ιρλανδία με 9,7%, η Εριθρέα με 8,7%, το Νότιο Σουδάν με 7,5% και η Γουινέα Μπισάου με 4,5%. Αν προσέξει κανείς όλες αυτές οι χώρες με εξαίρεση την Ιρλανδία βρίσκονται σε κατάσταση εσωτερικών εμφύλιων σπαραγμών ή πολεμικών αναμετρήσεων που έχουν δημιουργήσει τεράστια καταστροφή. Αυτό μας δίνει ένα μέτρο της πολιτικής που εφαρμόζεται τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Ιρλανδία.

Η καταστροφή που έχουν υποστεί και οι δυο χώρες στην εισοδηματική διάρθρωση της οικονομίας τους από τις πολιτικές των μνημονίων και του ευρώ, ισοδυναμεί με πόλεμο. Όπως άλλωστε φαίνεται από την καταβαράθρωση του επιπέδου των επενδύσεων. Και χωρίς επενδύσεις δεν υπάρχει ούτε παρών, ούτε μέλλον για καμιά οικονομία.

Όλα αυτά βέβαια δεν σημαίνουν απολύτως τίποτε για την Ενδιάμεση Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για τη Νομισματική Πολιτική 2013, που δημοσιεύτηκε στις 17 του μηνός και η οποία είναι μέσα στην καλή χαρά: «Τα μακροοικονομικά δεδομένα στηρίζουν την πρόβλεψη ανάκαμψης το 2014», μας λέει.

Και συνεχίζει: «Η ανάκαμψη θα στηριχθεί: (α) στην επιβράδυνση της πτώσης της κατανάλωσης, καθώς προβλέπεται ότι θα ανακοπεί η μείωση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος, (β) στη θετική συμβολή της εξωτερικής ζήτησης, που θα ενισχυθεί από τις εξαγωγές αγαθών και τουριστικών υπηρεσιών, (γ) στη μικρή άνοδο των επιχειρηματικών επενδύσεων σε κατασκευές, πλην των κατοικιών, όπως προκύπτει από τη σχετική βελτίωση των δεικτών επενδυτικής ζήτησης, (δ) στην ταχύτερη αξιοποίηση κοινοτικών κονδυλίων και πόρων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για τη χρηματοδότηση αφενός των επενδύσεων στις υποδομές και αφετέρου των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και (ε) στην επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων.» 

Και το κλου έρχεται με την εξής εκτίμηση: «Η ανάκαμψη θα επηρεάσει θετικά την απασχόληση, ενώ το μέσο ετήσιο επίπεδο της ανεργίας του 2014 αναμένεται να υποχωρήσει.» Δεν θα άξιζε ούτε καν να σχολιάσει κανείς αυτή την πρόβλεψη μιας και δεν είναι τίποτε περισσότερο από ευχές χωρίς κανένα αντίκρισμα στην πραγματικότητα.

Κι ο νοών νοείτο...

Επειδή όμως μιλάμε για πρωτογενές πλεόνασμα κι άλλα τέτοια παραμύθια, ας δούμε τι λέει η Τράπεζα της Ελλάδας για το ενδεκάμηνο Ιανουάριος-Νοέμβριος 2013. Την περίοδο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2013 το ταμειακό αποτέλεσμα της κεντρικής διοίκησης παρουσίασε έλλειμμα 9.964 εκατ. ευρώ, έναντι ελλείμματος 7.672 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2012.

Κατά την περίοδο αυτή, τα έσοδα του τακτικού προϋπολογισμού, στα οποία δεν περιλαμβάνονται έσοδα ύψους 1,5 δισεκ. ευρώ από τη μεταφορά των αποδόσεων ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου από τις κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος, διαμορφώθηκαν σε 41.638 εκατ. ευρώ, από 42.919 εκατ. ευρώ πέρυσι. Όσον αφορά τις δαπάνες του τακτικού προϋπολογισμού, στις οποίες περιλαμβάνονται και δαπάνες ύψους περίπου 5.638 εκατ. ευρώ που αφορούν την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών, διαμορφώθηκαν σε 52.080 εκατ. ευρώ, από 48.830 εκατ. ευρώ την περίοδο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2012.
Το ταμειακό πρωτογενές αποτέλεσμα του κρατικού προϋπολογισμού (-4.007 εκατ. ευρώ) διαμορφώνεται σε πλεόνασμα 3.131 εκατ. ευρώ εάν συμπεριληφθούν έσοδα ύψους 1,5 δισεκ. ευρώ από τη μεταφορά των αποδόσεων ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου από τις κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος και αφαιρεθούν δαπάνες ύψους περίπου 5.638 εκατ. ευρώ που αφορούν την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών. 

Προσέξτε πώς βγάζει πλεόνασμα η καλή μας Τράπεζα. Αν προσθέσουμε το εισόδημα που δεν ανήκει στον κρατικό προϋπολογισμό και αφαιρέσουμε τις δαπάνες για τις ληξιπρόθεσμες πληρωμές στις οποίες οφείλει να προβεί το δημόσιο, τότε ναι, είναι αλήθεια, βγαίνει πρωτογενές πλεόνασμα. Δηλαδή αν προσθέσετε το εισόδημα του γείτονα στο δικό σας και αφαιρέσετε τις δαπάνες σας, τότε είναι σίγουρο ότι θα βγάλετε πλεόνασμα. Μας δουλεύουν ψιλό γαζί και εμείς τους κοιτάμε.

Ακόμη κι έτσι. Πόσο λέτε να υπολογίζει η Τράπεζα της Ελλάδας το πρωτογενές έλλειμμα του Γενικού Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2013; Σύμφωνα με το Στατιστικό Δελτίο Οικονομικής Συγκυρίας τεύχος Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου 2013 (Νο 153) εκτιμάται σε -708 εκατ. ευρώ, ή 0,4% του ΑΕΠ. Επομένως τζίφος το πολυδιαφημισμένο πρωτογενές πλεόνασμα, αλλά μην ανησυχείτε. Δεν θα το μάθετε παρά μόνο όταν γύρω στον Απρίλη δοθούν οι τελικές εκτιμήσεις στη δημοσιότητα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μαζί με την τρόικα θα έχουν καταλήξει στο τι θα κάνουν με την ελληνική οικονομία.

Το χρέος για μια ακόμη φορά εκτινάσεται...

Τέλος ο Γενικός Κρατικός Προϋπολογισμός προβλέπει για το 2013 έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης της τάξης των 23 δις ευρώ ή το 12,6% του ΑΕΠ. Το έλλειμμα αυτό είναι το υψηλότερο από το 2009 όταν το μαγείρεμα των στοιχείων έδωσε 15,4% έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης. Το έλλειμμα αυτό της Γενικής Κυβέρνησης επιβαρύνεται από τα 19,1 δις ευρώ που δόθηκαν για την υποστήριξη των γνωστών 4 τραπεζών. Κι όπως είναι αναμενόμενο τα 23 αυτά δις ευρώ θα πρέπει να καλυφθούν με νέο δανεισμό.

Αν προσθέσουμε σ’ αυτά κι άλλα 40 δις ευρώ ληξιπρόθεσμα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου και πληρωμές τόκων μέσα στο 2014, τότε οι ανάγκες για νέο δανεισμό του κράτους ανέρχεται σε τουλάχιστον 63 δις ευρώ. Για την ακρίβεια προβλέπεται 63,5 δις ευρώ νέος δανεισμός του δημοσίου εντός του 2014. Κι επομένως αναμένεται να αυξηθεί το χρέος τουλάχιστον κατά 33 δις ευρώ έως το τέλος του 2014.

Πράγμα που σημαίνει ότι το δημόσιο χρέος της χώρας θα βρεθεί στα 354 δις ευρώ το 2014, δηλαδή στο 187% του προβλεπόμενου ΑΕΠ αν όντως επαληθευθεί η εκτίμηση για το δημόσιο χρέος το 2013 στα 321 δις ευρώ. Τώρα πώς γίνεται να εκτιμάται από την κυβέρνηση το χρέος στο τέλος του 2013 στα 321 δις ευρώ, όταν στα τέλη Σεπτεμβρίου είχε εκτιμηθεί στα 321,8 δις ευρώ και μόνο στους δυο επόμενους μήνες οι τόκοι που πληρώθηκαν με δανεικά από το ελληνικό δημόσιο ανέρχονται σε 641 εκατ. ευρώ. Επομένως κατ’ ελάχιστο το δημόσιο χρέος θα πρέπει να κλίσει στα 322,5 δις ευρώ.

Ακόμη μεγαλύτερο αίνιγμα αποτελεί η πρόβλεψη του προϋπολογισμού για 321 δις ευρώ δημόσιο χρέος το 2014. Αυτό βέβαια έχει να κάνει με το μαγείρεμα του ελλείμματος και με την προσμονή υψηλού αντίτιμου από τις σχεδιαζόμενες ιδιωτικοποιήσεις, που φυσικά θα πάνε στην εξυπηρέτηση του χρέους.   

Όμως ακόμη κι έτσι. Ας υποθέσουμε ότι με αιματηρές οικονομίες, εξοντώνοντας το ελληνικό νοικοκυριό, διαλύοντας τον επιχειρηματικό τομέα, καταστρέφοντας τους ελευθεροεπαγγελματίες, οδηγώντας στην απελπισία τα λαϊκά στρώματα τι έχουμε να περιμένουμε; Μόνο τον όλεθρο, όσο συνεχίζουμε στην ίδια στενωπό που επιβάλλουν τα συμφέροντα των δανειστών και η ανάγκη στήριξης του ευρώ.

Τι πρέπει να γίνει ταυτόχρονα με την διαγραφή του χρέους;

Θα πρέπει το ταχύτερο δυνατό να λυτρωθούμε από το κηνύγι του χρέους και του πλεονάσματος. Διαφορετικά θα καταλήξουμε κυριολεκτικά στον πάτο της παγκόσμιας οικονομίας χωρλις δυνατότητα διαφυγής.

Η άποψή μου είναι ότι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το δημόσιο και την εφορία που δημιουργήθηκαν από την αδυναμία των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων να πληρώσουν λόγω των πολιτικών και των φοροεπιδρομών που επέβαλε η τρόικα, θα πρέπει να διαγραφούν. Αφενός, είναι ζήτημα ηθικής τάξης. Δεν μπορείς να ζητάς από τον Έλληνα πολίτη να πληρώσει τις τοκογλυφικές πρακτικές της τρόικας και των ντόπιων δωσίλογων. Αφετέρου, έτσι ή αλλιώς είναι αδύνατο να εισπραχθούν εκτός κι αν συνεχιστεί η πολιτική δήμευσης των ιδιωτικών περιουσιών, όπως ακριβώς είχε σχεδιαστεί εξαρχής από την τρόικα και τους δανειστές.

Όποιος ζητά να πληρωθούν αυτά τα λύτρα της τρόικας από τον Έλληνα φορολογούμενο δεν διαφέρει σε τίποτε από τους δωσίλογους κυβερνώντες. Άλλωστε αυτό που επείγει είναι να υπάρξει αγοραστική δύναμη για να στηριχθεί η καταρρέουσα εσωτερική αγορά και παραγωγή.

Επομένως το πρώτο και βασικό μέλημα μιας ριζικά διαφορετικής πολιτικής είναι να απαλλάξει απ’ όλα τα βάρη το εισόδημα του λαού και να το αποκαταστήσει στα επίπεδα που ήταν πριν την 6η Μαίου 2010, δηλαδή πριν την επιβολή του πρώτου μνημονίου. Διαφορετικά ανάκαμψη δεν πρόκειται να υπάρξει, ή τουλάχιστον δεν πρόκειται να υπάρξει προς το συμφέρον του ελληνικού λαού.

Η άντληση εσόδων για το κράτος απαιτεί μια ριζικά διαφορετική φιλοσοφία. Θα πρέπει να περιοριστούν σταδιακά και με αποφασιστικά βήματα ο ΦΠΑ και γενικά οι έμμεσοι φόροι. Στη θέση τους θα πρέπει να υπάρξει ένα νέο σύστημα προοδευτικής άμεσης φορολογίας με βάση την αληθινή φοροδοτική ικανότητα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, η οποία θα πρέπει να είναι απλή, προσαρμοσμένη στις πραγματικές εισοδηματικές και περιουσιακές συνθήκες των φυσικών και νομικών προσώπων. Ταυτόχρονα θα πρέπει το κράτος να αναπτύξει αυτοτελή επιχειρηματική δραστηριότητα με σκοπό όχι μόνο την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, αλλά και την όλο και μεγαλύτερη εισροή μη φορολογικών εσόδων στον κρατικό προϋπολογισμό.

Σταδιακά και με σχέδιο θα πρέπει τα κρατικά μη φορολογικά έσοδα να αποτελέσουν την κύρια πηγή τακτικών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού ώστε θα περιοριστούν στο ελάχιστο οι έμμεσοι φόροι με την κατάργηση του ΦΠΑ και την διατήρηση μόνο των φόρων πολυτελείας και των δασμών. Τέλος, είμαι υπέρ της καθιέρωσης πρακτικών άϋλου χρήματος στην οικονομία, αρκεί οι τράπεζες να είναι κρατικές υπό δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο, να λειτουργούν υπό καθεστώς πλήρους διαφάνειας και να έχουν χαρακτήρα «ειδικού σκοπού». 
 

Πηγή: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΖΑΚΗΣ