Δυο σύγχρονοι μύθοι: Ισχυρό ευρώ και ευρωπαική ενοποίηση

Άρθρο του Δημήτρη Καζάκη

Ο Τζορτζ Σόρος, πατριάρχης του τζόγου με την οικονομία, έχει μια συμβουλή που εκτιμούν ιδιαίτερα οι απανταχού σπεκουλαδόροι: «Η οικονομική ιστορία είναι μια ατέλειωτη σειρά από επεισόδια που βασίζονται σε αναλήθειες και ψεύδη, όχι αλήθειες. Αυτός είναι ο δρόμος για τα πολλά λεφτά. Ο σκοπός είναι να αναγνωρίσει κανείς την τάση της οποίας η υπόθεση είναι ψευδής, να καβαλήσει την τάση και να προλάβει να κατεβεί πριν αυτή απαξιωθεί.»

Βέβαια, αυτό που δεν είπε, αλλά είναι ευκόλως εννοούμενο, είναι ότι πρέπει ο επίδοξος σπεκουλαδόρος να ενισχύσει με κάθε μέσο και τρόπο την ψεύτικη εικόνα που πάνω της έχει οικοδομηθεί η τάση. Όσο περισσότερο διαρκέσει αυτή η ψευδής κατάσταση, τόσο πιο πολλά είναι τα λεφτά που αποκομίζει αυτός που καβαλά την τάση. Αρκεί να προλάβει να κατέβει πριν καταρρεύσουν τα πάντα.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αναλήθεια και ψεύδος σήμερα από την τάση του «ισχυρού ευρώ» και της ενοποίησης των ευρωπαϊκών οικονομιών με όρους ενιαίας «οικονομικής διακυβέρνησης». Δεν υπάρχει μεγαλύτερο πεδίο κερδοσκοπίας σήμερα στην παγκόσμια οικονομία. Το δράμα δεν είναι ότι ούτε το ευρώ, αλλά ούτε και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι βιώσιμη. Αυτό το ξέρουν όλοι στην αγορά. Ακόμη κι εκείνοι που το υπερασπίζονται το αντίθετο. Το δράμα είναι ότι οι κυρίαρχες δυνάμεις της αγοράς, οι μεγάλοι σπεκουλαδόροι και κερδοσκόποι θα συνεχίσουν με όλο το πολιτικό προσωπικό που διαθέτουν στην υπηρεσία τους, θα συνεχίσουν να πορεύονται στο ίδιο μονοπάτι, στον ίδιο αδιέξοδο μονόδρομο. Αυτό σημαίνει καβαλώ την τάση που θα μου αφήσει πολλά λεφτά.

Έτσι μετά την Σύνοδο Κορυφής  της 29^ης Ιουνίου και την 9^η Ιουλίου, η οποία – αν και δεν διευκρίνισε τίποτε – άνοιξε ο δρόμος του ενιαίου τραπεζικού χώρου στην ΕΕ, τίποτε δεν δίνει την εικόνα ότι κάτι σοβαρό άλλαξε προς το καλύτερο. Η Ισπανία, παρά την προσφερόμενη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών απευθείας από το ΕΤΧΣ της ευρωζώνης, παραμένει έρμαιο των αγορών. Το επιτόκιο των ισπανικών ομολόγων από 7,1% που έφτασε έως την σύνοδο, έπεσε κατόπιν μόλις στο 6,8% με τάσεις ανόδου. Οι εργάτες, αλλά και ο λαός στην Ισπανία δεν κατάλαβε γιατί η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με αυτόν τον τρόπο είναι κάτι καλό γι’ αυτόν. Ίσως να φταίει οι διαρκείς ανακοινώσεις νέων μέτρων λιτότητας και δραστικών περιορισμών που απαιτεί η ευρωζώνη προκειμένου να υπογραφεί η συμφωνία ανακεφαλαιοποίησης έως τις 20 Ιουλίου.

Προσωπικά θα πρότεινα στην Κομισιόν να στείλει τον κ. Τσίπρα να εξηγήσει στους εξεγερμένους ανθρακωρύχους και άλλους εργαζομένους της Ισπανίας, πόσο θετικό είναι το «κεκτημένο» της συνόδου για τους ίδιους και την χώρα τους. Άλλωστε, τα ίδια διεκδικεί και για την Ελλάδα. Τώρα, για να μην κινδυνέψει η σωματική ακεραιότητα μιας τόσο πολύτιμης εφεδρείας των ευρωκρατών, θα πρότεινα να μιλά μέσα από την γυάλα που κυκλοφορεί ο Πάπας. Βλέπετε, οι Ισπανοί εργάτες δεν μασάνε και δεν μπορούν να τους σταματήσουν τόσο εύκολα ούτε τα ΜΑΤ, ούτε οι πλαστικές σφαίρες.

Η σύνοδος της ευρωζώνης αποτέλεσε παράλληλα και το εφαλτήριο για να ανοίξουν μια φορά ακόμη πιο διάπλατα οι κάνουλες της ρευστότητας. Οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες επέλεξαν να δώσουν ακόμη περισσότερο και ακόμη φθηνότερο χρήμα.

Μόνο μέσα στην προηγούμενη εβδομάδα συνέβησαν τα εξής:

• Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατέβασε τα επιτόκια δανεισμού στην διατραπεζική στο 0,75% από 1% που αποτελεί από μόνο του ιστορικά χαμηλού στην ζωή της ΕΚΤ.
• Η Τράπεζα της Αγγλίας με τα επιτόκιά της ήδη σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, τροφοδότησε με άλλα 77 δις δολ. το χαρτοφυλάκιο αγοράς ομολόγων. Με αυτά, η ΤτΑ αύξησε την συνολική χρηματοδότηση της κεφαλαιαγοράς τα τελευταία τέσσερα χρόνια στο ποσό των 581 δις δολ.. Κι αυτό παράλληλα με ένα νέο σχέδιο της κυβέρνησης που ανακοινώθηκε στα μέσα Ιουνίου για την παροχή 217 δις δολ. στις τράπεζες προκειμένου υποτίθεται να χρηματοδοτήσουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
• Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας μείωσε κι αυτή το επιτόκιο του μονοετούς δανεισμού των τραπεζών κατά 1 ποσοστιαία μονάδα, στο 6%. Την ίδια ώρα το επιτόκιο καταθέσεων έπεσε στο 3%. Το ενδιαφέρον είναι ότι η κυβέρνηση του Πεκίνου συνόδευσε την μείωση των επιτοκίων με μια ανακοίνωση η οποία συνιστούσε στις τράπεζες να μην χρησιμοποιήσουν την χρηματική διευκόλυνση για κερδοσκοπία ακινήτων. Είναι σαν να δίνεις λεφτά σε ανίατα εξαρτημένο άτομο και να του ζητάς να μην τα σπαταλήσει σε ουσίες.
• Η κεντρική Τράπεζα της Δανίας έκανε κάτι εντελώς απρόβλεπτο για την συνήθη πρακτική, κατέβασε το επιτόκιο καταθέσεων κάτω από το μηδέν. Από δω και μπρος όποιος έχει καταθέσεις στην Danmarks Nationalbanken όχι μόνο δεν θα εισπράττει τόκο, αλλά θα πληρώνει φύλακτρα 0,2%. Με άλλα λόγια είναι κυριολεκτικά πιο φτηνό να δανείζεις χρήματα παρά να τα έχεις σε καταθέσεις.
• Τέλος, στις αρχές της επόμενης εβδομάδας ο πρόεδρος της Αμερικανικής Fed θα μιλήσει στο Κογκρέσο για να δώσει το στίγμα της νομισματικής πολιτικής που θα ακολουθήσει το αμέσως επόμενο διάστημα. Η Fed είναι η πρώτη διδάξασα σ’ αυτό το παιχνίδι. Όποτε παρουσιάζεται επιδείνωση, αμέσως ανοίγει τους ασκούς του χρήματος. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι και τώρα θα ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο.

Και λοιπόν; Τι καλό θα κάνει όλο αυτό το πάμφθηνο χρήμα που θα δοθεί στις τράπεζες; Η θεωρία των θεολόγων της αγοράς λέει ότι όσο πιο φθηνό και άφθονο το χρήμα στις τράπεζες τόσο περισσότερα δάνεια σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις και επομένως μεγαλύτερη ζήτηση και επενδύσεις. Κουραφέξαλα. Όλα αυτά ίσως να ίσχυαν αν οι τράπεζες δεν ήταν τόσο πολύ ανακατεμένες σε τεράστια κερδοσκοπικά παιχνίδια στις αγορές κεφαλαίου. Αν το εισόδημα των νοικοκυριών δεν συρρικνωνόταν διαρκώς και ο βασικός κορμός των επιχειρήσεων της πραγματικής οικονομίας δεν ήταν σε κατάσταση αναστολής επενδύσεων λόγω συρρίκνωσης των αγοραίας ζήτησης.

Για παράδειγμα οι τράπεζες της ευρωζώνης παρουσιάζουν την εξής εικόνα:

Ενεργητικά τραπεζών της ευρωζώνης σε κάθε χώρα ( εκτιμήσεις άνοιξη του 2012, σε δις ευρώ)
Κράτος	Ενεργητικά	% επί του ΑΕΠ
Γερμανία	7.674	285 %
Γαλλία	6.380	313 %
Ισπανία	3.828	360 %
Ιταλία	2.771	174 %
Ολλανδία	2.743	452 %
Αυστρία	1.137	367 %
Βέλγιο	1.100	292 %
Ιρλανδία	1.028	645 %
Λουξεμβούργο	771	1756 %
Πορτογαλία	522	314 %
Φιλανδία	482	243 %
Ελλάδα	477	235 %
Κύπρος	136	756 %
Σλοβακία	55	77 %
Σλοβενία	54	153 %
Μάλτα	51	773 %
Εσθονία	30	180 %
ΣΥΝΟΛΟ	29.239	307 %
Πηγή: ΕΚΤ

Τα άνοιγμα αυτό το τραπεζών σε σχέση με το παραγόμενο ακαθάριστο προϊόν της ευρωζώνης, αφήνει ένα τεράστιο έλλειμμα που παράγεται από την αναντιστοιχία πραγματικής οικονομίας και τραπεζιτικών ενεργητικών. Όσο υπάρχουν πλασματικά ενεργητικά και μάλιστα αυτού του μεγέθους δεν μπορεί το χρήμα να τροφοδοτήσει ούτε επιχειρήσεις, ούτε νοικοκυριά. Οι τράπεζες παίρνουν το φθηνό χρήμα για να εξισορροπήσουν ζημιές από προβληματικά δάνεια και χορηγήσεις, για να υποστηρίξουν την χρηματιστική αξία των περιουσιακών τους στοιχείων, αλλά και των μετοχών τους, όπως και για να κερδοσκοπήσουν με γρήγορες και εύκολες συναλλαγές, όπως τα κρατικά ομόλογα με εγγύηση της ΕΚΤ.

Μετά απ’ όλα αυτά δεν μένουν και πολλά για νέο δανεισμό νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Από την άλλη, η συμπίεση της αγοραστικής δύναμης των πληθυσμών, η ανεργία, η συρρίκνωση των κρατικών δαπανών έχει σαν αποτέλεσμα τον περιορισμό των ιδιωτικών επιχειρηματικών επενδύσεων στην οικονομία. Μέσα σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον ποιος θα μπορέσει να δανειστεί για να τα βγάλει πέρα; Μεγαλύτερος δανεισμός θα σημαίνει μεγαλύτερη επιδείνωση στην πραγματική οικονομία γιατί αυξάνει ένας από τους πιο σημαντικούς συντελεστές κόστους, το κόστος χρήματος. Οπότε τι γίνεται;

Όλα δείχνουν ότι πιάνουμε πάτο σιγά-σιγά. Όχι μόνο σαν ελληνική οικονομία, αλλά σαν ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία.

Το μοντελάκι που φόρεσαν στην οικονομία όπου με βάση τον τραπεζικό δανεισμό και το εύκολο, φθηνό χρήμα μπορούσε να κινηθεί η ιδιωτική οικονομία, τόσο στο επίπεδο του νοικοκυριού, όσο και στο επίπεδο της επιχείρησης πιάνει πάτο:

Το παρεχόμενο χρήμα στις τράπεζες έχει γίνει τόσο φθηνό, που φθηνότερο δεν μπορεί να γίνει. Ο δανεισμός δεν μπορεί να επανεκκινήσει την οικονομία στην κατάσταση που βρίσκεται. Όσα χρήματα κι αν δοθούν. Η λιτότητα και οι δραστικές περικοπές δαπανών επιδεινώνουν ακόμη περισσότερο την ύφεση. Για πρώτη φορά στην ιστορία της παγκόσμιας οικονομίας και πρωτίστως της ευρωπαϊκής, όλες μαζί οι οικονομίες έχουν μπει σε μια βαθιά κρίση ενεργούς ζήτησης, όπου η αγοραστική δύναμη των αγορών τους πέφτει ταυτόχρονα. Έτσι οι ευκαιρίες για ξένες επενδύσεις και εξαγωγή κεφαλαίου στην πραγματική οικονομία μειώνονται δραστικά. Ακόμη και στις αγορές κεφαλαίου είναι δύσκολο να βρεθούν ευκαιρίες επικερδούς τοποθέτησης όσο οι τράπεζες πάσχουν από έναν τέτοιο υδροκεφαλισμό ενεργητικών. Μόνο οι κερδοσκόποι ξέρουν να παίζουν σε τέτοιες συνθήκες.

Τι μπορεί να γίνει λοιπόν; Αν συνεχιστεί η ίδια αδιέξοδη πορεία μέχρι να γκρεμιστούν τα πάντα, μέχρι να καταρρεύσουν όλες οι αγορές. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν απέχει και πολύ. Μέχρι τότε οι αγορές θα πιέζουν για όλο και περισσότερο χρήμα. Που θα βρεθεί αυτό; Τα μηχανάκια κοπής θα πιάσουν φωτιά και τα επιτόκια στην διατραπεζική θα πιάσουν το μηδέν. Αν όμως αυτό το χρήμα δεν βρει το δρόμο για τοποθετήσεις κερδοφόρες τότε ο πληθωρισμός θα κάψει την παγκόσμια οικονομία. Πρώτα και κύρια την ευρωπαϊκή. Όσο αδυνατεί η πραγματική οικονομία να παρακολουθήσει έστω στοιχειωδώς την αύξηση του χρήματος με όρους παραγωγής και συναλλαγών, τόσο περισσότερο θα αυξάνει η πίεση να ρευστοποιηθούν οι φυσικοί πόροι των οικονομιών. Γη, νερό, ήλιος, αέρας και φυσικό περιβάλλον σε πρώτη γραμμή. Αυτή είναι η πράσινη ανάπτυξη.

Πώς θα γίνει η αξιοποίηση; Μα με ξεπούλημα, με αγοραπωλησίες που αυξάνουν την χρηματιστική αξία των περιουσιακών στοιχείων και έτσι αυξάνουν την αξία των χαρτοφυλακίων που τα διαχειρίζονται. Για να γίνει αυτό δεν επαρκούν πια οι αγορές των επιμέρους οικονομιών. Χρειάζεται να γκρεμιστούν ολοκληρωτικά τα σύνορα. Οι λαοί να μετατραπούν σε μετανάστες του εσωτερικού και του εξωτερικού. Οι χώρες τους σε οικόπεδα προς αξιοποίηση από διεθνή επενδυτικά κυκλώματα. Η Ελλάδα βρίσκεται ήδη σ’ αυτή την φάση. Σε πολύ λίγο καιρό, σε μερικούς μήνες, ο Έλληνας θα χρειαστεί να υπερασπιστεί το σπίτι του, την ιδιοκτησία του με κάθε τρόπο και μέσο. Και μαζί της θα πρέπει να υπερασπιστεί κάθε βουνοκορφή και ακτογραμμή, κάθε κάμπο και οροπέδιο της χώρας του από τα αρπαχτικά των αγορών. Ακόμη κι αν χρειαστεί να το κάνει με τον τρόπο που οι πρόγονοί του απελευθέρωσαν αυτόν τον τόπο από τον ζυγό των καταχτητών. Αρκεί πρώτα να γλυτώσει από το γήτεμα των σύγχρονων δοσιλόγων.

Δημοσιεύτηκε στο Χωνί, 15/7/2012.