Σημείο καμπής για τον ΣΥΡΙΖΑ

του Κώστα Λαπαβίτσα

Η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές αποτελεί γεγονός ολκής για τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Προσφέρει τη δυνατότητα μεγάλων αλλαγών, αν και προέκυψε κυρίως λόγω της εκλογικής υποχώρησης της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ και όχι λόγω της δυναμικής του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ. Το κεντρικό ζήτημα των εκλογών ήταν αν η χώρα είναι έτοιμη να προχωρήσει σε μια βαθιά ανατροπή του πολιτικού σκηνικού εδώ και τώρα. Φάνηκε ότι οι δυνάμεις της ανατροπής υπάρχουν, είναι μετρήσιμες, σε βαθμό που εκφράζονται από το ΣΥΡΙΖΑ βγήκαν πρώτες, αλλά το συνολικό αποτέλεσμα δε δείχνει ότι η ανατροπή θα προκύψει αυτόματα. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει ο ΣΥΡΙΖΑ να δώσει την ώθηση που χρειάζεται, αλλάζοντας και τον εαυτό του.

Το χαρακτηριστικότερο στοιχείο του εκλογικού αποτελέσματος ήταν η πολυδιάσπαση της...
συνολικής ψήφου, πράγμα που συνέβη κυρίως γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατόρθωσε να δώσει όραμα ριζοσπαστικής κοινωνικής αλλαγής. Αντίθετα διάλεξε να αναμετρηθεί στις εκλογές κινούμενος προς το κέντρο και οδήγησε έτσι σε μείωση της εκλογικής του επιρροής. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έπεισε τα λαϊκά στρώματα ότι κατέχει την απάντηση στην κρίση, ότι έχει το πρόγραμμα και τους ανθρώπους για να ανατρέψει τη σκληρή κοινωνική πραγματικότητα που σταδιακά εμφανίζεται. Γι' αυτό και η ψήφος του συρρικνώθηκε, παρά το γεγονός ότι ήρθε πρώτος.

Η αντίφαση να έχει ο ΣΥΡΙΖΑ μειωμένη εκλογική επιρροή τη στιγμή ακριβώς που ο Αλέξης Τσίπρας ετοιμάζεται για την πρωθυπουργία δείχνει παραστατικά ότι τα πολιτικά πράγματα βρίσκονται σε σημείο καμπής. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τη δυνατότητα να μετατραπεί σε κυρίαρχο πολιτικό κόμμα, αλλά μόνο αν προχωρήσει σε ριζοσπαστική ανανέωση της φυσιογνωμίας του. Αν αντίθετα συνεχίσει την πορεία προς το κέντρο, υπάρχει σαφέστατα ο κίνδυνος να υποχωρήσει κι άλλο η ψήφος του και να μη συμβεί ποτέ ο εκλογικός θρίαμβος της Αριστεράς.

Ο κυβερνητικός συνασπισμός έχει δεχθεί μεγάλο πλήγμα και δικαίως, αλλά δεν πρόκειται να καταρρεύσει. Απεναντίας στο επόμενο διάστημα θα συμβεί ανασύνταξη του χώρου της λεγόμενης Κεντροαριστεράς, ο οποίος δε διαλύθηκε παρά τις προσδοκίες πολλών. Ακόμη σημαντικότερη θα είναι η ανασύνταξη της Δεξιάς, η οποία παραμένει ισχυρότατη. Υποχώρησε μεν η ΝΔ στην εκλογική αναμέτρηση, αλλά το συνολικό ποσοστό της συντηρητικής ψήφου ήταν πολύ υψηλό. Η Χρυσή Αυγή είναι ένας από τους αδιαμφισβήτητους νικητές των εκλογών και το μόνο κόμμα που αύξησε των αριθμό των ψήφων του σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις από το 2012. Επανεμφάνιση έκανε επίσης ο ΛΑΟΣ.

Το γενικότερο πλαίσιο της Ευρώπης θα είναι αρνητικό για το ΣΥΡΙΖΑ λόγω της ανόδου της Άκρας Δεξιάς. Πρόκειται για βαθιά μεταβολή που οφείλεται σε ένα πρωτοφανές κύμα δυσαρέσκειας με ποικίλες καταβολές και εκφράσεις. Δεν υπάρχει πλέον η προοπτική του “βαδίζουμε προς μια ευημερούσα και ενιαία Ευρώπη”, αλλά μάλλον συμβαίνει το αντίθετο. Εντός της Ευρωζώνης υπάρχουν οι ισχυρές χώρες του πυρήνα - με μεγάλες διαφορές μεταξύ τους - που βρίσκονται σε αντιπαράθεση με τις μικρότερες και αδύναμες χώρες της περιφέρειας. Εκτός της Ευρωζώνης, αλλά σε άμεση οικονομική σχέση με αυτή, υπάρχουν ισχυρές χώρες που φυσικά δε συνιστούν περιφέρεια, όπως η Βρετανία. Υπάρχει, τέλος, μια μεγάλη περιφέρεια εντός και εκτός της ΕΕ, κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη, η οποία έχει εξαιρετικές ιδιομορφίες.

Η Ευρώπη μετά την κρίση του 2008-9 λειτούργησε πολύ διαφορετικά από άλλες περιοχές του κόσμου και το κοινό νόμισμα βρέθηκε στην καρδιά της δυσλειτουργίας της. Η ΟΝΕ είναι ένα πολύ σκληρό θεσμικό πλαίσιο που σφραγίζει τη ζωή των χωρών-μελών. Επηρεάζει επίσης βαθύτατα και χώρες που δεν είναι στο κοινό νόμισμα, αλλά οι οικονομίες τους είναι στενά συνδεμένες με αυτή, όπως η Βρετανία. Το κοινό νόμισμα καθόρισε την πορεία της Ευρώπης με εξαιρετικά αρνητικό τρόπο. Η νομισματική ένωση έχει αποτύχει παντελώς ως πλαίσιο σύγκλισης και ευημερίας και διατηρείται στη ζωή μόνο μέσα από πολιτικές εξωφρενικής λιτότητας. Στην πράξη όλη η ενεργητικότητα της Ευρώπης από το 2010 έχει δαπανηθεί στην προσπάθεια να συντηρηθεί το κοινό νόμισμα. Συντρίφτηκε η εσωτερική περιφέρεια της ΟΝΕ και προκλήθηκαν προβλήματα σε ολόκληρη την Ευρώπη από την ανεργία και την απουσία ανάπτυξης. Η Ευρώπη έχει επίσης πολύ σκληρή και προβληματική πολιτική σε σχέση με τη μετανάστευση. Μέσα σε αυτή την κατάσταση άνθισε η μισαλλοδοξία από την οποία εισπράττει οφέλη η Άκρα Δεξιά. Υπάρχει ακόμη μεγάλο δημοκρατικό έλλειμμα στην ΕΕ το οποίο η Άκρα Δεξιά εκμεταλλεύτηκε, όπως πάντα συμβαίνει σε περιόδους κρίσης.

Στις εξαιρετικά δύσκολες αυτές συνθήκες, αν ο ΣΥΡΙΖΑ φερθεί συντηρητικά και συνεχίσει να μετατοπίζεται προς το κέντρο σε αναζήτηση εκλογικών συμμαχιών, η εκλογική του ισχύς θα πέσει κι άλλο. Για να κυβερνήσει θα πρέπει να προσφέρει πειστικό κοινωνικό και οικονομικό πρόγραμμα ανατροπής, να κινηθεί ριζοσπαστικά δείχνοντας στον ελληνικό λαό ότι όντως θα αλλάξει τα πράγματα χωρίς να κάνει πίσω. Θα πρέπει ακόμη, έστω και την τελευταία ώρα, να δημιουργήσει μηχανισμούς που θα τον δένουν με τα λαϊκά στρώματα με οργανικό τρόπο επιτρέποντας του να αντλεί εξωκοινοβουλευτική στήριξη σε κρίσιμες στιγμές.

Οι επιλογές για το ΣΥΡΙΖΑ είναι σκληρές, όπως πάντα συμβαίνει στα κόμματα της Αριστεράς που πλησιάζουν την εξουσία σε περιόδους κρίσης. Αυτοί που διαμορφώνουν τις θέσεις του καλό θα είναι να μη παρασυρθούν από την αγαλλίαση της νίκης και να θυμούνται ότι ο ψύχραιμος ριζοσπαστισμός είναι το μόνο όπλο και η μόνη προστασία για την Αριστερά.

Από ΣΕΙΣΑΧΘΕΙΑ - Ε.ΠΑ.Μ.