Το Βρομόλογο της Ευρώπης

του Δημήτρη Καζάκη

Οι ηγέτες του G20 και κυρίως οι ΗΠΑ πιέζουν φορτικά τους ηγέτες της Ευρώπης και κυρίως την Μέρκελ να ενωθούν για να ξεπεράσουν την κρίση του χρέους της, υιοθετώντας έναν οδικό χάρτη για τη στενότερη ολοκλήρωση να μειώσουν το κόστος δανεισμού και να αποτραπεί η περαιτέρω ζημιά στην παγκόσμια οικονομία.

Με την Ισπανία να ετοιμάζει την επίσημη αίτηση μέσα σε λίγες μέρες για την παροχή έως και 100 δισ. ευρώ για τις υπό χρεοκοπία τράπεζές της, με κόστος δανεισμού να χτυπά νέα ιστορικά ρεκόρ τόσο για την Ισπανία, όσο και για την Ιταλία, στη σύνοδο κορυφής των G20 στο Μεξικό οι ηγέτες δεσμεύτηκαν να λάβουν «όλα τα αναγκαία μέτρα πολιτικής» για την υπεράσπιση της νομισματικής ένωσης και του κοινού νομίσματος.

Οι ΗΠΑ δεσμεύονται να μειώσουν τις δαπάνες, αποφεύγοντας παράλληλα μια «απότομη δημοσιονομική συστολή» το 2013. «Έχουμε ένα βαθύ ενδιαφέρον για να δούμε την Ευρώπη να...

ευημερεί,» δήλωσε ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα σε δημοσιογράφους σήμερα στο μεξικανικό θέρετρο στην παραλία του Los Cabos στο κλείσιμο της συνόδου κορυφής. «Οι φίλοι μας στην Ευρώπη να κατανοήσουν σαφώς τη σοβαρότητα της κατάστασης και να προχωρήσουν με αυξημένη αίσθηση του επείγοντος».

Τι σημαίνουν όλες αυτές οι δηλώσεις για την κατάσταση της ευρωζώνης και της παγκόσμιας οικονομίας; Απολύτως τίποτε. Οι ηγέτες των G20 αποφάσισαν να συνεχίσουν πιο ενεργητικά στον ίδιο κατήφορο που έχει φουντώσει την κρίση και κινδυνεύει για μια ακόμη φορά να ρίξει στα βράχια ενός κραχ τις χώρες της ευρωζώνης, αλλά και την παγκόσμια οικονομία. Η λογική είναι απλή. Θα κάνουμε ότι θέλουν οι αγορές και οι τραπεζίτες, έστω κι αν χρειαστεί να πεθάνουν λαοί και χώρες. Άλλωστε αυτοί που είναι πρώτοι υποψήφιοι για εξολόθρευση είναι οι χώρες και οι λαοί που βρίσκονται εκτός G20. Αυτός είναι ο βασικός λόγος δημιουργίας αυτής της ομάδας. Για να εξασφαλίσουν την οικονομική και υποδομή μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης ερήμην των λαών. Οι εκτός τειχών είναι απλά υποψήφια θύματα.

Μέσα στους G20 οι αντιθέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Γερμανία έχουν φτάσει σε σημείο βρασμού. Οι ΗΠΑ μαζί με την Γαλλία και φυσικά τη Βρετανία πιέζουν αφόρητα την Γερμανία όχι μόνο να αποδεχτεί την ενιαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος της ευρωζώνης (κάτι που αποδέχτηκε) υπό την Κομισιόν και την ΕΚΤ, αλλά και την υιοθέτηση νέων ενιαίων χρηματοδοτικών λύσεων, όπως είναι το ευρωομόλογο, που πολύ σωστά ορισμένοι έχουν ονομάσει βρομόλογο.

Ο ενιαίος τραπεζικός τομέας στην ευρωζώνη θα σημάνει την απόσπαση των ιδιωτικών τραπεζών, αλλά και των κεντρικών τραπεζών, από κάθε εθνική εποπτεία και έλεγχο. Τα κράτη και οι λαοί θα καλούνται απλά να πληρώσουν τον λογαριασμό των διασώσεων των τραπεζών που θα αποφασίζουν αυτόματα και ανεξάρτητα από τις κυβερνήσεις και τα εθνικά κοινοβούλια, τα όργανα της ευρωζώνης. Επιπλέον, η διασύνδεση των τραπεζών θα γίνει τέτοια που οι τιτλοποιήσεις και άλλες τέτοιες κερδοσκοπικές πρακτικές δεν θα υπόκεινται πλέον σε κανενός είδους περιορισμό από τις εθνικές αρχές και νομοθεσίες. Με τον τρόπο αυτό η ευρωζώνη από οικονομική και νομισματική ένωση, μετατρέπεται σε τραπεζική ένωση με ότι κάτι τέτοιο συνεπάγεται.

Επίσης, οι ΗΠΑ πιέζουν να υπάρξει πολύ γρήγορα στην ευρωζώνη μια υπερεθνική διακυβέρνηση με ανάλογες αρμοδιότητες και χωρίς τους περιορισμούς των εθνικών κοινοβουλίων. Αυτή η κυβέρνηση θα είναι υπεύθυνη για την άσκηση της δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής σε ολόκληρη την ευρωζώνη με τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών σε ρόλο τοπάρχη, σε ρόλο τοπικού εκτελεστικού βραχίονα της κεντρικής υπερεθνικής εξουσίας.

Πρώτο αποφασιστικό βήμα για την δημιουργία αυτής της κυβέρνησης είναι η υιοθέτηση του ευρωομολόγου. Το ευρωομόλογο, για το οποίο πιέζουν και οι αγορές, αποτελεί μια πρόταση του Τζορτζ Σόρος και άλλων κερδοσκόπων ήδη από το 2007. Κι όντως αποτελεί την πιο τρελή φαντασίωση όσων σπεκουλάρουν με κρατικά ομόλογα. Πρόκειται για την υιοθέτηση ενιαίου συστήματος κρατικού δανεισμού από τα υπερκρατικά όργανα της ευρωζώνης με εγγύηση των ισχυρών οικονομιών της. Αυτός είναι κι ο λόγος που αρνείται μέχρι στιγμής μια τέτοια εξέλιξη η Γερμανία. Η Γερμανική κυβέρνηση γνωρίζει πολύ καλά ότι το ευρωομόλογο θα σημάνει εκτίναξη του κόστους δανεισμού για την ίδια και σοβαρά δημοσιονομικά προβλήματα.

Ωστόσο, ο δρόμος για το ευρωομόλογο έχει ήδη ανοίξει. Όχι γιατί έχει όλα αυτά τα πλεονεκτήματα που λένε οι οπαδοί του, αλλά γιατί υπό τα υπάρχοντα πλαίσια της ευρωζώνης δεν υπάρχει άλλη λύση. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι η έκδοση ευρωομολόγων θα πυροδοτήσει υποβαθμίσεις τραπεζών, κρατών και οργανισμών στην ευρωζώνη με τα επιτόκια να παίρνουν την ανιούσα. Όμως τι άλλο μπορούν να κάνουν οι αρχές της ευρωζώνης προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις καλπάζουσες δανειακές ανάγκες κρατών και τραπεζών με την ευρωζώνη απείραχτη; Ιδίως τώρα που βρίσκονται στο παρά πέντε η Ισπανία και η Ιταλία.

Είναι σίγουρο ότι προκειμένου να διασωθεί το κοινό νόμισμα και η ευρωζώνη, αργά ή γρήγορα, θα γίνει αναγκαίο το ευρωομόλογο. Εκτός κι αν η Γερμανία αποφασίσει να ακολουθήσει κάποιο plan B, που δεν περιλαμβάνει την ευρωζώνη. Τουλάχιστον με την υπάρχουσα μορφή της.

Αν υιοθετηθεί το ευρωομόλογο τι θα συμβεί; Θα αποσοβηθεί η κρίση δανεισμού και χρέους της ευρωζώνης; Κάθε άλλο. Θα υπάρξει μια μικρή ύφεση στο κόστος δανεισμού, αλλά τα χρέη θα συνεχίσουν να καλπάζουν. Οι δημοσιονομικές πολιτικές θα γίνουν ακόμη πιο ασφυκτικές και περιοριστικές με αποτέλεσμα να επιδεινωθούν οι διαδικασίες ύφεσης μέσα στην ευρωζώνη. Το ευρωομόλογο απλά είναι μια ακόμη απελπισμένη ανάσα για μια ευρωζώνη που πνίγεται από τα ίδια της τα χρέη και την αδυναμία του κοινού νομίσματος να επιβιώσει.

Οι «λύσεις» αυτές έχουν ξαναδοκιμαστεί με καταστροφικά αποτελέσματα. Μετά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο η κρίση χρέους που είχε πυροδοτήσει για νικητές και ηττημένους ήταν τέτοια που οδήγησε τις περισσότερες χώρες σε μια χρόνια ύφεση. Το 1919 ιδρύεται η Κοινωνία των Εθνών (ΚΤΕ). Το 1920 στις Βρυξέλλες συνέρχεται η πρώτη οικονομική συνδιάσκεψη της ΚΤΕ με συμμετοχή 39 κρατών. Στη συνδιάσκεψη αυτή διαπιστώνεται ότι λόγω της κατάστασης υπερχρέωσης, οι περισσότερες χώρες δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση σε πιστώσεις. «Η Επιτροπή εκτιμά ότι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τη χορήγηση των πιστώσεων είναι η απουσία στις δανειζόμενες χώρες επαρκών εγγυήσεων για την τελική αποπληρωμή. Η Επιτροπή ως εκ τούτου μελέτησε με προσοχή, υπό το φως των γενικών εκτιμήσεων που απαριθμούνται παραπάνω, όλες τις προτάσεις που παρουσιάστηκαν με σκοπό τη δημιουργία εγγυήσεων που θα παράσχουν ικανοποιητική ασφάλεια για τους εξαγωγείς.»[1]

Τι έκανε η συγκεκριμένη Επιτροπή για να ξεπεράσει το πρόβλημα των επαρκών εγγυήσεων; Εισηγήθηκε έναν Οργανισμό που υπό την αιγίδα και την εγγύηση της ΚΤΕ θα εξέδιδε ομόλογα δανεισμού για την διευκόλυνση των κρατών που αντιμετώπιζαν δανειακό αδιέξοδο. Επιπλέον «μια επιτροπή χρηματιστών και των επιχειρηματιών θα πρέπει να οριστεί αμέσως από το Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών για τον καθορισμό των αναγκαίων μέτρων ώστε να δοθεί πρακτικό αποτέλεσμα στην παρούσα πρόταση.»[2]

Μ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε η δημοσιονομική επιτροπή της ΚΤΕ με σκοπό να εξασφαλίσει την επιβολή της πολιτικής που θα εξασφάλιζε την αποπληρωμή των δανείων. Ο δανεισμός με κοινά ομόλογα της ΚΤΕ έγινε το 1923 με την Αυστρία και το εγγυήθηκε η Βρετανία, η Γαλλία, η Τσεχοσλοβακία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Σουηδία, η Δανία και η Ολλανδία. Ένα ακόμη τέτοιο δάνειο πήρε η Ουγγαρία το 1924. Ένα τέτοιο δάνειο εκδόθηκε για την Εσθονία το 1927. Δύο τέτοια δάνεια για την Πόλη του Ντάντσιχ, έκδοσης 1925 και 1927. Δύο δάνεια για την Βουλγαρία, έκδοσης 1926 και 1928. Δύο δάνεια εκδόθηκαν και για την Ελλάδα το 1924 και το 1928. Τα δάνεια αυτά εμφανίστηκαν ως ευνοϊκά, διότι ήταν χαμηλού επιτοκίου σε σύγκριση με την ελεύθερη δανειακή αγορά.

Σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις επιβλήθηκε η ίδια δημοσιονομική και οικονομική συνταγή από την δημοσιονομική επιτροπή της ΚΤΕ. Δραστικές μειώσεις μισθών, μαζικές απολύσεις από το δημόσιο, περικοπές σε κοινωνικές δαπάνες μέχρις θανάτου, κοκ. Η δε Ελλάδα βρέθηκε υπό διπλή κηδεμονία: τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο, που είχε επιβληθεί από μεγάλες δυνάμεις και δανειστές ήδη από το 1898 και την δημοσιονομική επιτροπή της ΚΤΕ.

Τι απέγινε; Αποσοβήθηκε η κρίση δανεισμού και χρέους; Κάθε άλλο. Πρόσθεσε τόσο χρηματιστικό εκρηκτικό υλικό που έκανε το κραχ του 1929-33 όχι μόνο αναπόφευκτο, αλλά απόλυτα καταστροφικό. Τόσο καταστροφικό που μόνη διέξοδος για τις μεγάλες δυνάμεις ήταν ο νέος παγκόσμιος πόλεμος.

Τα δάνεια με κοινά ομόλογα της ΚΤΕ δεν πληρώθηκαν ποτέ. Κι αυτό γιατί οι οφειλέτες για τους οποίους είχαν εκδοθεί χρεοκόπησαν επίσημα το 1932. Οι μόνοι οφειλέτες που δέχτηκαν ως ένα βαθμό να εκπληρώσουν μετά την επίσημη χρεοκοπία τους τα δάνεια αυτά ήταν η Ουγγαρία, η Βουλγαρία και φυσικά η Ελλάδα. Το γεγονός αυτό δεν είναι καθόλου άσχετο με τα ναζιστικά και φασιστικά καθεστώτα που επιβλήθηκαν σ’ αυτές τις χώρες. Κι ενώ η Ουγγαρία με τη Βουλγαρία μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις, η Ελλάδα τις αναγνώρισε για μια ακόμη φορά, έστω κι αν ΚΤΕ δεν υπήρχε πλέον.

Την ίδια πεπατημένη ακολουθεί για μια ακόμη φορά το παγκόσμιο σύστημα. Τα ίδια καταστροφικά εργαλεία επιλέγει. Μόνο που αυτή την φορά έχει αφαιρέσει τους βαθμούς ελευθερίας που υπήρχαν στον μεσοπόλεμο για την διαχείριση των εθνικών οικονομιών. Οι ενιαίες παγκόσμιες αγορές κεφαλαίου, οι νομισματικές ενώσεις και κυρίως η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση προσθέτει τρομακτικό εκρηκτικό υλικό στην κατάσταση και στενεύει σε βαθμό τραγικό τα όποια περιθώρια διαχείρισης έστω της κρίσης από τα υπερεθνικά επιτελεία.

[1] League of Nations, vol. III (1920), σ. 242.

[2] Στο ίδιο, σ. 243

Από dimitriskazakis.blogspot.gr